Ἡ μακρὰ σειρὰ τοῦ Πηλίου, ἐκτείνεται ἀρχομένη ἀπὸ τοὺ ἀκρωτηρίου Δερματᾶ καὶ τελευτῶσα εἰς τὸ ἀκρωτήριον τοῦ ̔Αγίου Γεωργίου, τὴν περιλάλητον παρὰ τοῖς ἀρχαῖοις Σηπιάδα ἄκραν, ἐκτεινομένη ἐπὶ 20 ὥρας ἐκ τοῦ ΒΔ πρὸς τὸ ΝΑ.

Καὶ ὁ μὲν Στράβων, ἀπαδίδων 80 μόνον σταδίους ἔκτασιν εἰς τὸ Πήλιον, ἀφίνει ὅλως ἀκατανόμαστον τὴν μεταξύ αὐτοῦ καὶ τῆς Ὄσσης ὀρεινὴν σειράν, τὴν καλουμένην σήμερον ὑπὸ τῶν ἐντοπίων Μαυροβοῦνι· ὁ δὲ Ηρόδοτος, συμφωνότερον τοῖς πράγμασι λέγων, ὅτι ἡ Ἴσσα καὶ τὸ Πήλιον συμμιγνύουσι τὰς ὑπωρείας ἀλλήλοισι συγκαταλέγει καὶ τὸ Μαυροβούνι εἰς τὴν μακρὰν σειρὰν τοῦ Πηλίου. Διακρίνομεν δὲ εἰς τὸ ὄρος δύο πλευράς τὴν ἀνανολικὴν καὶ τὴν δυτικήν· καὶ ἡ μὲν πρώτη, ἐστραμμένη πρὸς τὸ Αἰγαῖον πέλαγος εἶναι, ὡς καὶ ὁ Στράβων παρατηρεῖ, ἐκτάκτως τραχεία, κατερχομένη ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἀποτόμως μέχρι θαλάσσης καὶ ἔχουσα ὀλίγους τινὰς καὶ μικρούς όρμους, καὶ τούτους λίαν ἐπισφαλεῖς εἰς τοὺς ναυτιλομένους, δι’ ὃ καὶ ἄξενος ἀκτὴ ἀποκαλεῖται ὑπὸ τοῦ Εὐριπίδου. Ενταῦθα παρατηροῦνται οἱ τραχεῖς ἐκεῖνοι καὶ ἀπότομοι βράχοι, οἱ ὑπὸ τῶν ἀρχαίων διὰ τὸ σχῆμα των καλούμενοι ‘Ιπνοί·  ἐνταῦθα προέχει ἐντὸς τῆς θαλάσσης ἡ σπηλαιώδης Σηπιὰς ἄκρα, περιλάλητα ἀμφότερα κατὰ τὴν ἀρχαιότητα διὰ τὸ ἐπ ̓ αὐτῶν ναυάγιον τοῦ Περσικού στόλου πρὸ τῆς κατὰ τὸ Αρτεμίσιον ναυμαχίας. Εἶναι δὲ ἡ πλευρὰ αὕτη ἐν μὲν ταῖς ἀνωτέρω μοίραις κεκαλυμμένη ὑπὸ ἀπεράντων δασῶν ὀξυῶν, ἅτινα κατερχόμενα μέχρι τῆς ζώνης, ἐν ᾗ κεῖν ται τὰ ἐπὶ τῆς πλευρᾶς ταύτης χωρία, ἀντικαθίστανται ὑπὸ συκαμινεῶν, καστανεῶν, μηλεῶν, συκῶν καὶ ἄλλων καρπίμων δένδρων, καὶ ἔτι κατωτέρω ὑπὸ ἐλαιῶν καὶ ἀμπέλων· κατὰ δὲ τὴν παραλίαν ἔν τισι μικραῖς κοιλάσι, κειμέναις εἰς τὰς ὑπωρείας τοῦ ὄρους ὑπὸ τὴν σκέπην τῶν ψυχρῶν ἀνέμων, θάλλει καὶ ἡ βαθυπράσινος πορτοκαλέα καὶ ἡ σιωπηλή μύρτος καὶ ἡ φιλέρτος δάφνη. Χαράδρας δὲ ἔχει ἡ πλευρὰ αὕτη πολλὰς καὶ βαθείας, ἔνθα καταπίπτοντα τὰ ἐκ τῶν κορυφῶν τοῦ ὄρους καταρρέοντα ὕδατα ποιοῦσι κρότον μέγαν, ὅστις, σφοδρού Απηλιώτου πνέοντος ἑνούμενος μετὰ τῆς ἐκ τῆς κυματωγῆς ἀναπεμπομένης βοῆς, αὐξάνει ἔτι μᾶλλον το καταπληκτικὸν μεγαλεῖον καὶ τὴν ὑψηλὴν ἐντύπωσιν, ἣν ἐμποιεῖ ἡ ἀγρία αὕτη πλευρά του Πηλίου. Ολως ἀλλοίαν ὄψιν παρέχει ἡ δυτικὴ πλευρὰ τοῦ ὄρους· καὶ τὸ μὲν μεσημβρινώτερον αὐτῆς μέρος, στραμμένον πρὸς τὸν Πελασγικόν κόλπον, δὲν ἔχει τὴν ἀγρίαν και ρωμαντικὴν ὡραιότητα τῆς περιγραφείσης πλευρᾶς, καὶ κατερχόμενη ἠρέμα καὶ οὐχὶ ἀποτόμως διὰ καταφύτων καὶ τερπνοτάτων κοιλάδων μέχρι τῶν ἀκτῶν τοῦ εἰρημένου κόλπου, σχηματίζει κατὰ τοὺς πρόποδας ἰδίως τοῦ ὄρους μίαν τῶν ὡραίων ἐκείνων εἰδυλλιακῶν χωρῶν, ὃς ἔψαλλεν ἡ Μοῦσα τοῦ Θεοκρίτου και Βιργιλίου.

Καὶ αἱ μὲν κατώτεραι μοῖραι τῆς πλευρᾶς ταύτης καλύ πτονται ὑπὸ ἐκτεταμένου δάσους ἐλαιῶν, ὅπερ ἐκτείνεται κατὰ μῆκος ἐπὶ 12 ὥρας, κατὰ πλάτος δὲ ἀρχόμενον ἀπὸ τῆς παραλίας ἀπολήγει κατὰ τὰ μέσα τοῦ ὄρους, ἔνθα κεῖται ἡ ζώνη τῶν ἐπὶ τῆς πλευρᾶς ταύτης χωρίων, άτινα, ὡς καὶ τὰ ἐπὶ τῆς ἀνατολικῆς, σκιαζόμενα ὑπὸ πληθύος πλατάνων, συκαμινεῶν, αἰγείρων και ποικιλωτάτων καρπίμων δένδρων, διαρρεόμενα δὲ καὶ ὑπὸ διαγεστάτων υδάτων, καθιστῶσιν, ἰδίως κατὰ τὸ θέρος, τερπνοτάτην τὴν ἐν αὐτοῖς ἐνδιαίτησιν.

Ανω τῆς ζώνης ταύτης ἡ δυτική πλευρά του Πηλίου εἶναι ἄδενδρος διά τε τὴν ἐνδελεχή υλοτομίαν πρὸς καύσι μον ὕλην, ἣν ὑπέστη, καὶ διὰ τὴν καταστροφὴν τῶν δασῶν πρὸς ἀπόκτησιν γαιῶν διὰ τὴν φυτείαν τῶν γεωμήλων ἀλλὰ καίπερ γυμνή, εἶναι ὅμως γεώδης και γεωργήσιμος μέ χρι τῶν ὑψηλοτάτων ράχεων τοῦ ὄρους. Ἐξ αὐτῶν δὲ ὑπὲρ τὸ χωρίον Πορταρία ἀνυψούται ἡ ὑψηλοτάτη κορυφὴ τοῦ ὄρους, ἥτις συνισταμένη ἐκ φαιοῦ τιτανολίθου, εἶναι ἄδενδρος καὶ ἄνυδρος, ἔχουσα 5.000 ποδῶν ἀπόλυτον ὕψος. Ἡ ἐκ τῆς κορυφῆς τοῦ Πηλίου ἄποψις εἶναι ὡς καὶ ἡ τοῦ Ολύμπου καὶ τῆς Ὄσσης θαυμασιωτάτη. Καὶ πρὸς ἀνατολὰς μὲν ἐξαπλοῦται ὑπὸ τὸ ὄμμα τοῦ θεατοῦ ἡ γλαυκὴ καὶ ὑγρὰ πεδιὰς τοῦ Αιγαίου, ἐκτεινομένη μέχρι τῶν ἀκτῶν τοῦ ̓Αθω, τοῦ ὁποίου αἱ κορυφαί εὐκρινῶς διαγράφονται ἐπὶ τοῦ ὁρίζοντος, πρὸς δυσμὰς δὲ ἀναπτύσσεται τὸ ὡραῖον Θεσσαλικόν πεδίον, εἰς τὴν βορειοδυτικὴν γωνίαν τοῦ ὁποίου παρὰ τὰς ὑπωρείας τοῦ Πηλίου, εκτείνεται ὡς μέγα κάτοπτρον ἡ Βοιβης λίμνη καὶ πρὸς μεσημβρίαν τὰ κυανᾶ ὕδατα τοῦ Πελασγικού κόλπου, καὶ ὄπισθεν αὐτῶν ἡ Ὄθρυς, ἡ Οἴτη, καὶ εἰς τὸ βάθος τοῦ ὁρίζοντος ὁ μεγαλοπρεπής ὄγκος τοῦ Παρνασσού. Εκ τῆς κορυφῆς ταύτης κατὰ τοὺς μυθολογικούς χρόνους οἱ ‘Αργοναῦται κατεσκόπευον τὸν εὑρὸν ὁρίζοντα, ὀνειροπολούντες πέραν αὐτοῦ τὴν θαυμασίαν χώραν τοῦ χρυσοῦ δέρατος. Ἐνταῦθα ἔκειτο κατὰ τὴν μαρτυρίαν τοῦ Δικαιάρχου ὁ ναὸς τοῦ ̓Ακραίου Διός, ἔνθα κατὰ τὰ κυνικὰ καύματα: ἀνήρχοντο οἱ πρόκριτοι τῆς Δημητριάδος ἐνεζωσμένοι κώδια καινὰ διὰ τὸ ἐπὶ τῆς κορυφῆς ψύχος. Ὑπὸ τὴν κορυφήν ταύτην σώζεται εἰσέτι, ἀλλὰ μὴ διατηροῦν τὴν ὑπὸ τοῦ Κοΐντου ὑμνουμένην καλλονήν, τὸ ἄντρον τοῦ Κενταύρου Χείρωνος, ἐπιπωματισμένου διὰ τινος ἐκ τῆς κορυφῆς κατακυλισθέντος βράχου. Η δὲ βορειοτέρα μοῖρα τῆς δυτικῆς πλευρᾶς τοῦ Πηλίου, περιβάλλουσα ἐξ ἀνατολῶν τὴν Βοιβηΐδα λίμνην καὶ μέρος τοῦ Θεσσαλικού πεδίου εἶναι γυμνή· νάνοι δέ τινες καὶ ἀραιοι θάμνοι καθιστώσι, μελ άντερον τὸ φαιὸν χρῶμα τοῦ τιτανολίθου, ἐξ οὗ συνίστατα ἡ πλευρά αὕτη.

Το Πήλιον μνημονεύεται συχνάκις ὑπὸ τῶν ἀρχαίων συγγραφέων και ποιητῶν. Καὶ ὁ μὲν Ὅμηρος καλεῖ αὐτὸ εἶνοσίφυλλον διὰ τὰς σφοδρὰς ἐπ ̓ αὐτοῦ ἐπικρατούσας καταιγίδας, αἵτινες διασείουσι τὰ βαθέα δάση του διὰ τὴν ἀφθονίαν δὲ ταύτην τῶν δασῶν καλεῖται ὑπὸ τοῦ Ἡσιόδου ύληεν· ὁ δὲ Οβίδιος, μνημονεύων τῶν δασῶν τοῦ Πηλίου, ἀλλ ̓ οὐδόλως μεριμνῶν περὶ τῆς ἀκριβείας, καλύπτει το Πήλιον μὲ πεύκας και δρῦς, ἐξ ὧν ἡ μὲν πρώτη οὐδαμοῦ ἐπὶ τοῦ ὄρους ἀπαντᾷ, δρῦς δέ τινες παρατηροῦνται σχηματίζουσαι ἱεράτινὰ ἄλση περί τινα ἐξωκκλήσιον ἀλλὰ καὶ αἱ πτελεαί, ἂς θέτει ἐπὶ τοῦ ὄρους ὁ Β Φλάκκος, σπανίως παρατηροῦνται ἐπ’ αὐτοῦ.

Λεπτομερεστέραν περιγραφὴν τοῦ ὄρους κατέλιπεν ἡμῖν ὁ Δικαίαρχος ἐν τῇ ἀναγραφῇ τοῦ Πηλίου. Καὶ αὐτὸς δέ, ἐκτὸς τῶν ἄλλων καὶ σήμερον ἐπὶ τοῦ ὄρους φυομένων δένδρων, ἀναφέρει καὶ τὴν Ἐλάτην, ἥτις συχνότερον οὖσα κατὰ τὴν ἀρχαιότητα, σπανίζει τὰ νῦν ἀπαντῶσα μόνον κατὰ τὰς ὄχθας ρεύματός τινος πρὸς βοῤῥᾶν τῆς Μακρινίτσης, ὅπερ καλεῖται ἐλατόῤῥευμα. Εσφαλμένως ἄρα οἱ νεώτεροι περιηγηταί ἀρνοῦνται τὴν ὕπαρξιν ἐλάτης ἐπὶ τοῦ Πηλίου.

Ὁ Δικαίαρχος ἀναφέρει βλαστάνον ἐπὶ τοῦ ὄρους φυτὸν ὅμοιον μὲ λευκὴν μύρτον, ἔχον τὴν ἰδιότητα να καθιστᾷ τὸ σῶμα ἀναίσθητον εἰς τε τὸ ψύχος καὶ τὸ θάλπος· προσεπιλέγει ὅμως ὅτι αὐτὸ φύεται εἰς ἀπότομα μέρη, ὅτι δυσκόλως ἀνευρίσκεται καὶ ἀνευρεθὲν δυσκόλως δρέπεται.

Αλλ’ ἐκτὸς τῶν εἰρημένων το Πήλιον θεωρητέον καὶ τὸ κατ’ ἐξοχὴν ἰαματικὸν ὄρος τῆς Ἑλλάδος. Ἐνταῦθα βλαστάνει το κώνειον, ὁ υοσκύαμος, ἡ εὐθάλεια, το γλυκύπικρον, τὸ κενταύριον, ἡ ἀγρία νάρδος, τὸ κοχλικόν, το στραμώνιον, καὶ πλεῖστα ἄλλα ἰαματικὰ φυτά, ὧν τὴν χρῆσιν κατ ̓εἰδικῶν ἀσθενειῶν ποιοῦνται αυτόματοι ιητῆρες, ἐμπνεόμενοι ὑπό τοῦ κατὰ τὰς βήσσας τοῦ Πηλίου περιπλανωμένου πνεύματος τοῦ Χείρωνος. Αλλ’ ἐκτός τῶν ποικίλωτάτων ἐπὶ τοῦ Πηλίου δένδρων, φυτῶν, ἀνθέων, ἐπροικίσθη ὑπὸ τῆς φύσεως καὶ μὲ ποικιλίαν ὀρυκτῶν τὸ προνομιούχον τοῦτο ὄρος.

Κατὰ τὰ τελευταῖα ἔτη, ὅτε καθ ̓ ἅπασαν σχεδὸν τὴν Ἑλληνικὴν χερσόνησον παρετηρήθη πυρετώδης τις κίνησις πρὸς ἀναζήτησιν ὀρυκτῶν, ἀνεκαλύφθησαν καὶ ἐπὶ τοῦ Πηλίου χρωμικός σίδηρος, μαγγανέσιον, θεϊκὸν ἀρσενικόν, ἅτινα δυστυχῶς μέχρι τῆς σήμερον μένουσιν ἀνεκμετάλλευτα.

Τοιοῦτον λοιπὸν ἄν ὑπὸ τὴν φυσικὴν αὐτοῦ ἔποψιν τὸ Πήλιον, ἦτο διάσημον κατὰ τοὺς ἡρωϊκούς χρόνους τῆς Ελλάδος. Οι Γίγαντες ἤθελον ἀποσπῶντες αὐτὸ ἀπὸ τῶν ῥιζῶν του καὶ ἐπιθέτοντες ἐπὶ τῆς Ὄσσης νὰ ἐκπολιορκήσωσι τὴν ὑψηλὴν κορυφήν τοῦ Ολύμπου, τὴν κατοικίαν τῶν ἀρχαίων Θεῶν· ἐπὶ τῆς Σηπιάδος ἄκρας καὶ ἐντὸς τοῦ κοίλου αὐτῆς μυχοῦ ἡ Θέτις, διωκομένη ὑπὸ τοῦ Πηλέως και μεταμορφουμένη εἰς ὕδωρ, πῦρ, λέοντα, καὶ δράκοντα, ἐνδίδει τέλος εἰς τὸν ἥρωα καὶ ἀφαρπάζεται ὑπ ̓ αὐτοῦ· κατὰ τὴν μακρὰν ἄκραν τοῦ Πηλίου καὶ περὶ τὰ κάρηνα αὐτοῦ παρεκάθησαν οι Θεοί καὶ αἱ Θέαιναι εἰς τοὺς γάμους τοῦ Πηλέως καὶ τῆς Θέτιδος, καὶ ἐνταῦθα ἐβλήθη ὑπὸ τῆς Ἔριδος ἐν τῷ μέσῳ τῶν παρακαθημένων Θεαινῶν Ηρας, Αθηνᾶς καὶ Αφροδίτης τὸ μῆλον μὲ τὴν ἐπιγραφὴν «ἡ καλὴ λαβέτω». Ἐπὶ τοῦ Πηλίου κατέπεσεν ὑπὸ τὴν ἀξίνην τῶν ̓Αργοναυτῶν τὸ δένδρον, ἐξ οὗ κατεσκευάσθη ἡ ̓Αργώ, καὶ ἐκ τῶν ποδῶν αὐτοῦ ἐξέπλευσε τὸ πρῶτον πλοῖον τῆς Ἑλλάδος εἰς τέως ἀγνώστους ἀκτάς πρὸς ἀναζήτησιν τοῦ χρυσοῦ δέρατος. Ἐν ταῖς βήσαις τοῦ Πηλίου τέλος διητᾶτο ὁ σοφώτερος και ἐναρετώτερος τῶν συγχρόνων του, ο Κένταυρος Χείρων ὁ παιδαγωγὸς τοῦ ̓Αχιλλέως, ὅστις ἦτο ἐντὸς τῶν ἄντρων καὶ τῶν πυκνοτάτων δασῶν τοῦ Πηλίου τρεφόμενος μὲ κρέατα λεόντων.

Άλλὰ μετὰ τοὺς Ομηρικούς χρόνους τὸ ὄρος περιπίπτει εἰς ἀφάνειαν, διάσημον μόνον διὰ τὰς μυθολογικὰς ἀναμνήσεις του καὶ διὰ τὰς καλλονάς, αἵτινες ἀφθόνως ὑπὸ τῆς φύσεως ἐπιδαψιλευθεῖσαι αὐτῷ, παραμένουσιν ἀπὸ τῆς ἀρχαιό· τητος μέχρι τῶν καθ ̓ἡμᾶς χρόνων ἀμείωτοι, ἐπαυξανόμεναι ἔτι μᾶλλον τὴν σήμερον καὶ ὑπὸ τῶν ἐπ’ αὐτοῦ ἐπιχαρίτως κειμένων χαριεστάτων κωμοπόλεων μεταξὺ τῶν ὁποίων εὑρίσκεται καὶ ἡ κωμόπολις “Αγιος Λαυρέντιος τὴν περιγραφή τοῦ ὁποίου κατωτέρω ἐκτιθέμεθα.