Η Κοινότητα, η Αγορά και τα Σχολεία της
Ελεύθερη Απόδοση στα Νέα Ελληνικά:
Η κοινότητα Αγίου Λαυρεντίου (περίπου το 1927) αποτελείται από το χωριό Άγιος Λαυρέντιος με 1.253 κατοίκους και τα Τσιφλίκια με 139 κατοίκους, με συνολικό πληθυσμό 1.392 κατοίκους. Εκλογείς είναι περίπου 380. Παλαιότερα, η κοινότητα αποτελούσε μέρος του Δήμου Νηλείας, ο οποίος καταργήθηκε με Βασιλικό Διάταγμα. Το σημερινό Κοινοτικό Συμβούλιο αποτελείται από τους κ.κ. Γ. Χρυσοχοΐδη (πρόεδρο), Κ. Καζάνη (αντιπρόεδρο), Γ. Καρατζά, Απόστολο Μουλά, Αλέξανδρο Ζαρίφη, Αναστάσιο Λουάρη και Γεώργιο Αναγνώστου (ως συμβούλους).
Η κοινότητα (περίπου το 1927) έχει έμμεσους φόρους, όπως τον αρδευτικό και τον φόρο αγροφυλακής. Τα έσοδα της κοινότητας ανέρχονται σε 700.000 δραχμές ετησίως, ενώ τα έξοδα σε 400.000 δραχμές, που δαπανώνται για την εκτέλεση κοινοτικών έργων.
Κατά την περίοδο 1770-1803, το χωριό “Άγιος Λαυρέντιος” αριθμούσε περίπου 103 οικογένειες, οι οποίες όμως, μειώθηκαν στις 43 οικογένειες μετά την καταστροφική πανώλη του 1803. Με την πάροδο του χρόνου, οι οικογένειες αυξήθηκαν και έφτασαν στις 380 και στο τέλος του 18ου αιώνα, το χωριό αποτελούνταν από 400 σπίτια με πληθυσμό περίπου 2.000 κατοίκων. Σύμφωνα με την απογραφή της 19ης Δεκεμβρίου 1920, ο Άγιος Λαυρέντιος αριθμούσε 1.253 κατοίκους και 139 Τσιφλίκια, με σύνολο 1.392.
Στο κέντρο του χωριού υπάρχει μια πλατεία (το παζάρι) αρκετά ευρεία και καλά πλακόστρωτη, η οποία σκιάζεται από δύο μεγάλους πλάτανους. Πλησίον της πλατείας υπάρχουν δύο καλοχτισμένες κρήνες, στεγασμένες, που αναβλύζουν δροσερό νερό. Με ενέργεια του προέδρου της κοινότητας, οι δύο κρήνες αντικαταστάθηκαν με δύο μαρμάρινα κεφάλια λιονταριών. Αυτή η πλατεία αποτελεί την αγορά του χωριού, όπου κάθε Κυριακή και γιορτή οι κάτοικοι συγκεντρώνονται για να συναλλάσσονται και να συζητούν για τα κοινά συμφέροντα του χωριού. Ενώ τις γιορτινές ημέρες η αγορά είναι γεμάτη κόσμο και θόρυβο, τις εργάσιμες ημέρες σχεδόν όλος ο ανδρικός πληθυσμός διασκορπίζεται στα χωράφια για την καλλιέργειά τους, μόνο γέροι και μερικοί τεμπέληδες νέοι ξαπλώνουν στη σκιά των πλατάνων.
Γύρω από την πλατεία βρίσκονται τα καφενεία και τα παντοπωλεία του χωριού και κάτω από την πλατεία βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, καθώς και το σχολείο του χωριού. Επίσης, στο πάνω μέρος της πλατείας βρίσκονται τα γραφεία της κοινότητας, πάνω από τα οποία υψώνεται το μεγαλοπρεπές κωδωνοστάσι του ρολογιού του χωριού, που δωρήθηκε το 1893 από τον ευγενή γιο του χωριού, τον κ. Δημήτριο Γιαννόπουλο, ο οποίος μετανάστευσε στην Αμερική. Εκεί, με την τίμια εργασία του, κατάφερε να πλουτίσει, τιμώντας το όνομα του χωριού του στην ξένη.
Στο κωδωνοστάσι του ρολογιού τοποθετήθηκε από την κοινότητα η ακόλουθη πλάκα:
« Δαπάνη Κοινότητος Αγίου Λαυρεντίου ἐν σωτηρίῳ ἔτει αω’-γ’ τὴν οἰκοδομὴν τήνδε τὸ Συμβούλιον αὐτῆς ἀνήγειρεν. » (Με έξοδα της Κοινότητας Αγίου Λαυρεντίου, το Συμβούλιό της ανήγειρε αυτό το κτίριο, το σωτήριο έτος 1893.)
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ι. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας συμπολίτης που ζει στην Αμερική δώρισε αυτό το ρολόι στην Κοινότητα Αγίου Λαυρεντίου.
Σήμερα (περίπου το 1927), ο Άγιος Λαυρέντιος έχει μονοτάξιο Δημοτικό σχολείο αρρένων, το οποίο διευθύνεται από τον κ. Ιωάννη Παπαμήτρου και έχει 55 μαθητές. Επίσης, έχει μονοτάξιο Δημοτικό σχολείο θηλέων, το οποίο διευθύνεται από την κ. Βάσω Μωραϊτίνη και έχει 50 μαθήτριες. Διευθυντής του Ελληνικού Σχολείου είναι ο κ. Γρηγόριος Αζαριάδης, πρόσφυγας από την Καισάρεια και το σχολείο έχει 37 μαθητές και μαθήτριες.
Παλαιότερα, υπήρχε σχολή στη μονή του Αγίου Λαυρεντίου, η οποία άκμασε από το 1766 έως το 1799. Ήταν γνωστή ως “η σχολή του Νεοφύτου”. Αργότερα, με πρωτοβουλία του Δοσιθέου Β’, του φιλοσόφου, ιδρύθηκε φιλοσοφική σχολή στην ίδια μονή, που μεταφέρθηκε αργότερα στο εξωκκλήσι (μετόχι) της μονής του Αγίου Νικολάου, που βρίσκεται βορειοδυτικά του χωριού. Σχολάρχης αυτής της σχολής ήταν ο σοφός Δανιήλ Μάγνης (7).
Στο Ελληνικό Σχολείο, που ιδρύθηκε το 1816, πρώτοι δίδαξαν ο προαναφερθείς Δανιήλ Μάγνης, ο Ζήσης Θεοδοσιάδης Παχάρνικος και ο Δημήτριος, γνωστός ως “λογιώτατος”, οι οποίοι ήταν γόνοι του ίδιου χωριού.
Το Δημοτικό και Ελληνικό Σχολείο της κωμοπόλεως
Οι μαθητές και οι μαθήτριες του Ελληνικού Σχολείου με τους δασκάλους τους κατά το σχολικό έτος 1912-1913
Σωκράτης Βαμβάκος
Ιστορικός – Λαογράφος
(1891 – 1972)
Πρωτότυπο Κείμενο:
Η κοινότης Αγίου Λαυρεντίου απαρτίζεται (περί το 1927) ἐκ τοῦ χωρίου Αγιος Λαυρέντιος μὲ κατοίκους 1253 και τὰ Τσιφλίκια μὲ κατοίκους 139 ἤτοι τὸ ὅλον κατοίκους 1392 ἐκ τῶν ὁποίων ἐκλογεῖς εἰσὶ περὶ τοὺς 380, ἄλλοτε ή κοινότης ἀπετέλει μέρος του τέως Δήμου Νηλείας, καταργηθέντος ἤδη διὰ Β. Δ. Το ἤδη κοινοτικὸν Συμβούλιον ἀπαρτίζεται ἐκ τῶν κ. κ. Γ. Χρυσοχοΐδου προέδρου, Κ. Καζάνη ἀντιπροέδρου, Γ. Καρατζά, Αποστόλου Μουλά, Αλεξάνδρου Ζαρίφη, Αναστασίου Λουάρη καὶ Γεωργίου Αναγνώστου ὡς συμβούλων.
Εμμέσους φόρους ή κοινότης ἔχει (περί το 1927) τὸν ἀρδευτικὸν καὶ τὸν τῆς ἀγροφυλακής. Τὰ ἔσοδα τῆς κοινότητος ἀνέρχονται εἰς δρχ. 700.000 ετησίως, τὰ δὲ ἔξοδα εἰς 400.000 δρχ. δαπανωμένας εἰς ἐκτελέσεις κοινοτικῶν ἔργων.
Κατὰ τὸ χρονικὸν διάστημα 1770- 1803 τὸ χωρίον “Αγιος Λαυρέντιος ηρίθμει περὶ τὰς 103 οἰκογενείας αἵτινες ὅμως ἠλλατώθησαν εἰς 43 κατόπιν τῆς ἐνσκυψάσης κατὰ τὸ 1803 καταστρεπτικῆς πανώλους (5) σὺν τῷ χρόνῳ ὅμως αἱ οἰκογένειαι ηυξήθησαν εἰς 380 και περὶ τὸ τέλος του 18ου αἰῶνος τὸ χωρίον συνίστατο ἐκ 400 οἰκιῶν μὲ πληθυσμὸν περίπου 2000. Συμφώνως δὲ τῇ ἀπογραφῇ τῆς 19 Δεκεμβρίου 1920 ὁ ̔́Αγιος Λαυρέντιος ἠρίθμει κατοίκους 1253 και 139 τῶν Τσιφλικίων τὸ ὅλον 1392.
Εἰς τὸ κέντρον τοῦ χωρίου ὑπάρχει πλατεία (τὸ παζάρι) ἱκανῶς εὑρεῖα καὶ καλῶς λιθοστρωμένη, σκιαζομένη ὑπὸ δύο μεγάλων πλατάνων· πλησίον τῆς πλατείας ὑπάρχουσι δύο εὔκτισται κρῆναι, ἐστεγασμέναι, προχέουσαι διαυγές ὕδωρ τῇ ἐνεργείᾳ δὲ τοῦ προέδρου τῆς κοινότητος αἱ δύο κρήναι ἀντικαθίστανται διὰ δύο μαρμαρίνων κεφαλών λεόντων. Η πλατεία αὕτη εἶναι ἡ ἀγορὰ τοῦ χωρίου ἔνθα ἀνὰ πᾶσαν Κυριακὴν καὶ ἑορτὴν συνέρχονται οἱ κάτοικοι συναλλασσόμενοι πρὸς ἀλλήλους και συζητοῦντες διὰ τὰ κοινὰ τοῦ χωρίου συμφέροντα· ἀλλ ̓ἐνῷ κατὰ τὰς ἑορτασίμους ἡμέρας ἡ ἀγορὰ εἶναι πλήρης ἀνθρώπων καὶ θορύβου, κατὰ τὰς ἐργασίμους ἅπας σχεδὸν ὁ ἄρρεν πληθυσμός διασκορπίζεται εἰς τοὺς ἀγροὺς πρὸς καλλιέργειαν αὐτῶν, μόνον δὲ γέροντες και ράθυμοί τινες νεανίαι ἐξαπλοῦνται ὑπὸ τὴν σκιάν τῶν πλατάνων.
Γύρωθεν της πλατείας εἶναι τὰ καφενεῖα καὶ τὰ παντοπωλεία του χωρίου καὶ κάτωθεν τῆς πλατείας εἶναι ἡ ἐκκλησία τοῦ ̔Αγίου Δημητρίου ὡς καὶ τὸ Σχολεῖον τοῦ χωρίου μετὰ τῆς πλατείας. Επίσης εἰς τὸ ἄνω μέρος τῆς πλατείας εἶναι καὶ τὰ γραφεῖα τῆς κοινότητος, ὕπερθεν τῶν ὁποίων ὑψοῦται τὸ μεγαλοπρεπές κωδονοστάσιον τοῦ ὡρολογίου τοῦ χωρίου, τὸ ὁποῖον ἐδώρησε κατὰ τὰ 1893 τὸ εὐγενές τέκνον τοῦ χωρίου ὁ κ. Δημήτριος Γιαννόπουλος ὅστις ἀπεδήμησεν ἐκ τοῦ χωρίου ἐγκατασταθεὶς εἰς Αμερικήν, ἔνθα διὰ τῆς τιμίας του εργασίας κατώρθωσε νὰ ὑπερπλουτίσῃ, τιμῶν τὸ ὄνομα του χωρίου ἐν τῇ ξένη.
Άποψις του ωρολογίου της κωμοπόλεως
Ἐν τῷ κωδονοστασίῳ τοῦ ὡρολογίου ἐνετειχίσθη παρά τῆς κοινότητος ἡ κάτωθι πλάξ.
« Δαπάνη Κοινότητος Αγίου Λαυρεντίου ἐν σωτηρίῳ ἔτει αω’-γ’ τὴν οἰκοδομὴν τήνδε τὸ Συμβούλιον αὐτῆς ἀνήγειρεν. »
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ι. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Συμπολίτης ἐν Ἀμερικῇ παρεπιδημῶν τῇ Κοινότητα Αγίου Λαυρεντίου τὸ ὡρολόγιον τόδε ἐδωρήσατο.
Σήμερον (περί το 1927) ὁ ̔́Αγιος Λαυρέντιος ἔχει μονοτάξιον Δημοτικὸν σχολεῖον ἀρρένων διευθυνόμενον ὑπὸ τοῦ κ. Ἰωάννου Παπαμήτρου καὶ ἔχον μαθητὰς 55, ἐπίσης, μονοτάξιον Δημοτικὸν σχολεῖον θηλέων διευθυνόμενον ὑπὸ τῆς κ. Βάσσος Μωραϊτίνη μὲ μαθητρίας 50. Τοῦ δὲ Ἑλληνικού Σχολείου διευθυντής εἶναι ὁ κ. Γρηγόριος Αζαριάδης πρόσφυξ ἐκ Καισσαρείας ἔχει δὲ τὸ σχολεῖον μαθητὰς καὶ μαθητρίας 37.
Το πάλαι ὑπῆρχε σχολὴ εἰς τὴν μονὴν τοῦ ̔Αγίου Λαυρεντίου ἀκμάσασα τὸ ἔτος 1766 μέχρι τοῦ ἔτους 1799 του Νεοφύτου ἡ λεγομένη, κατόπιν ἐσυστήθη ὑπὸ τοῦ Δοσιθέου τοῦ Β ́ τοῦ φιλοσόφου καλουμένου και φιλοσοφική Σχολή πάλιν ἐν τῇ μονῇ ἥτις μετεφέρθη ἀργότερον εἰς τὸ κάτωθεν τοῦ χωρίου ΒΔ. κείμενον ἐξωκκλήσιον (Μετόχιον) τῆς μονῆς τοῦ ̔Αγίου Νικολάου. Σχολάρχης τῆς σχολῆς ταύτης ὑπῆρξεν ὁ σοφὸς Δανιήλ Μάγνης (7) εἰς τὸ κατὰ τὸ 1816 συσταθὲν Ἑλληνικὸν Σχολεῖον ἐδίδαξαν πρῶτοι ὁ εἰρημένος Δανιὴλ Μάγνης, Ζήσης Θεοδοσιάδης Παχάρνικος και Δημήτριος ὁ ὀνομαζόμενος λογιώτατος, ὄντες γόνοι τοῦ αὐτοῦ χωρίου. (8)
Το Δημοτικόν και Ελληνικόν Σχολείον της κωμοπόλεως
Οἱ μαθηταὶ καὶ αἱ μαθήτριαι τοῦ Ἑλληνικοῦ Σχολείου μετὰ τῶν διδασκάλων των κατὰ τὸ σχολικὸν ἔτος 1912-1913